Η Ασκοσφαίρωση(Γύψινος γόνος) και η αντιμετώπιση της

  Η Ασκοσφαίρωση γνωστή στους μελισσοκόμους της Ελλάδας και με τις ονομασίες   Κιμωλίαση και Γύψινος γόνος, είναι μια από τις πιο συνηθισμένες ασθένειες των μελισσών που είναι δύσκολο να μην την συναντήσει ο μελισσοκόμος στην μελοσσοκομική πορεία του. Προσβάλλει το γόνο του μελισσιού στο στάδιο της προνύμφης, ηλικίας μεγαλύτερης των 3 ημερών και οφείλεται στο μύκητα Ascosphaera apis. Παρουσιάζετε συνήθως σε περιόδους με υψηλή συγκέντρωση υγρασίας, κυρίως φθινόπωρο και άνοιξη καθυστερώντας σημαντικά την ανάπτυξη του μελισσιού. 

 

  Η μόλυνση γίνεται από σπόρια που βρίσκονται στην τροφή της προνύμφης. Τα σπόρια βλαστάνουν στο πίσω μέρος του στομάχου και οι μυκηλιακές υφές σε 48 ώρες απλώνονται σ’ όλα τα όργανα του σώματος της προνύμφης, εκτός από τις τραχείες. Η προνύμφη πεθαίνει εξαιτίας της μηχανικής ρήξης ζωτικών οργάνων και ιστών του σώματός της, του θρεπτικού ανταγωνισμού που δέχεται από το μύκητα, καθώς επίσης και από τοξίνες του μύκητα. Το μυκήλιο διαρρηγνύει τον εξωσκελετό της προνύμφης και καλύπτει όλο το σώμα της μ’ ένα παχύ στρώμα μυκηλιακών υφών. Η νεκρή προνύμφη χάνει τα υγρά του σώματός της, αποξηραίνεται και τελικά μουμιοποιείται. Η μουμιοποιημένη προνύμφη έχει άσπρο με ασπροκίτρινο χρωματισμό όταν δε σχηματιστούν τα σπόρια του μύκητα, ενώ αντίθετα σταχτοπράσινο έως μαύρο, όταν σχηματιστούν.

  Η ασθένεια μεταδίδεται από σπόρια που βρίσκονται  στο μέλι, στη γύρη, στα τοιχώματα της κυψέλης και στο στομάχι των ενήλικων μελισσών. Τα σπόρια διατηρούν τη μολυσματική τους δράση τουλάχιστον δύο χρόνια στο μέλι, ένα χρόνο στη γύρη και δεκαπέντε χρόνια στο περιβάλλον. Τα σπόρια μεταφέρονται από μελίσσι σε μελίσσι με τον άνεμο, το νερό, τις μέλισσες (παραπλάνηση, λεηλασία), το μελισσοκόμο και από τα έντομα που ενδημούν στην κυψέλη. Είναι σημαντική η παρατήρηση του Gochnauer(1986), ότι είναι δυνατόν ένα μελίσσι να παραμείνει μολυσμένο για μεγάλο χρονικό διάστημα, χωρίς να εκδηλωθούν συμπτώματα ασθένειας. Όταν υπάρξουν ευνοϊκές συνθήκες, οι σπόροι βλαστάνουν και η ασθένεια εκδηλώνεται.

 

Παράγοντες που ευνοούν την ασθένεια:

•         Υγρασία εντός κυψέλης και στο περιβάλλον.

•         Δυσαναλογία γόνου πληθυσμού κυψέλης με αποτέλεσμα να μην μπορούν οι μέλισσες κατά την διάρκεια της νύκτας να κρατήσουν σταθερή θερμοκρασία στην κυψέλη.  

•         Συχνές επιθεωρήσεις την άνοιξη και χειρισμοί που έχουν σαν αποτέλεσμα την πτώση της θερμοκρασίας στην περιοχή του γόνου.

•         Γενετική προδιάθεση. Υπάρχουν φυλές και μελίσσια που δεν απομακρύνουν τις μουμιοποιημένες προνύμφες τόσο γρήγορα.

•         Γερασμένη βασίλισσα.

•         Διαρκής τροφοδοσία με σιρόπι, υποκατάστατα γύρης, ξινισμένα μέλια και μελισσοτροφές.

•         Παραμονή των μαύρων παλιών κηρηθρών στην κυψέλη.

•         Συχνή χρήση αντιβιοτικών.

 Συμπτώματα: Μπροστά στην κυψέλη, στη βάση της κυψέλης, στη σανίδα πτήσης παρατηρείτε μεγάλος ή μικρός αριθμός από μουμιοποιημένες προνύμφες(εικόνα 1).

  Ο γόνος είναι διάσπαρτος ανάλογα με την ένταση της προσβολής και τα καλύμματά του βαθουλωμένα. Μερικά κελιά είναι ανοικτά και περιέχουν μουμιοποιημένες προνύμφες(εικόνα 2) . Οι μουμιοποιημένες προνύμφες δεν προσκολλούνται στα τοιχώματα και όταν κουνήσουμε την κηρήθρα κάνει σαν παιδική κουδουνίστρα. Τα συμπτώματα είναι ποιο έντονα στον κηφηνογόνο πιθανόν επειδή οι συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας στη περιφέρεια του κηφηνογόνου είναι ευνοϊκότερες για τον μύκητα.

    

Αντιμετώπιση:

α)   Μέτρα υγιεινής και προφύλαξης

 Οι μέθοδοι καταπολέμησης της Ασκοσφαίρωσης  που προτείνουμε αποδίδουν κυρίως μακροπρόθεσμα και όχι βραχυπρόθεσμα. Και είναι οι εξής:  

•         Διατηρούμε δυνατά μελίσσια ώστε να διατηρούν σταθερή τη θερμοκρασία τους στους 35^ο C

•         Απομακρύνονται οι μουμιοποιημένες προνύμφες από τη βάση και την είσοδο της κυψέλης.

•         Κάνουμε διεγερτική τροφοδοσία.

•         Ανανεώνονται οι μαύρες και παλιές κηρήθρες.

•         Αντικαθίστανται οι βασίλισσες κάθε 2-3 χρονιά. Η βασιλοτροφία γίνεται από μελίσσια που έχουν υψηλή ανθεκτικότητα στην ασθένεια και υψηλή εξυγιαντική συμπεριφορά.

•         Το μελισσοκομικό υλικό απολυμαίνεται με φλόγιστρο, χλωρίνη ή σόδα κάθε χρόνο(προληπτικά). Οι κηρήθρες με βαριά προσβολή καίγονται.

•         Αποφεύγονται οι συχνές επιθεωρήσεις και οι επεμβάσεις νωρίς την άνοιξη.

•          Διευκολύνεται ο αερισμός και η απομάκρυνση της υγρασίας από την κυψέλη.

•           Παλιότερα οι μελισσοκόμοι ψέκαζαν το πλαίσια του μελισσιού με ξύδι (να μην γίνει κατάχρηση γιατί η αλόγιστη χρήση καταστρέφει τον γόνο), ή έβαζαν κομμένα πορτοκάλια (2 φορές την εβδομάδα για τέσσερεις εβδομάδες), ή τοποθετούσαν λεμόνια στα πλαίσια. Και στις τρείς μεθόδους τα στοιχεία που χρησιμοποιούνται είναι όξυνα, εμπειρικά θα πούμε ότι αυτές οι μέθοδοι καταπολεμούν μερικώς το πρόβλημα και δεν το εξαλείφουν.

β)  Χημικά μέσα

Στην Ελλάδα και γενικά στις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεν υπάρχει εγκεκριμένο σκεύασμα εναντίον της Ασκοσφαίρωσης και η αντιμετώπιση της ασθένειας γίνεται με διάφορα μυκητοκτόνα ή μυκοστατικές ενώσεις. Ο τρόπος εφαρμογής τους, η αποτελεσματικότητα και μερικές χρήσιμες παρατηρήσεις δίνονται

στον πίνακα που ακολουθεί.  

 Πίνακας: Χημικά μέσα εναντίον της Ασκοσφαίρωσης. 

Χημική ουσία	Τρόπος εφαρμογής	Αποτελεσματικότητα	Παρατηρήσεις
Σορβικό κάλι (Θρασυβούλου & συν. 1988).	1γρ/κιλό σιρόπι. Τροφοδότηση 1/2 κιλό σιρόπι 4 φορές / 7 μέρες.	Θεραπεία σ’ ένα μήνα.	Η ασθένεια επανεμφανίζεται σύντομα μετά τη διακοπή της θεραπείας. Ο γόνος επηρεάζεται αρνητικά.
Θειικός χαλκός (Θρασυβούλου & συν. 1988).	1γρ/κιλό σιρόπι. Τροφοδότηση 1/2 κιλό σιρόπι 4 φορές/ 7ημέρες.	Μερική θεραπεία.	Η ασθένεια επανεμφανίζεται σύντομα μετά τη διακοπή της θεραπείας. Ο γόνος επηρεάζεται αρνητικά.
Θυμόλη (Θρασυβούλου & συν.1988).	Εμποτίζονται απορροφητικά χαρτιά διαστάσεων 30X20 cm με αλκολικό διάλυμα θυμόλης (0.7%).	Σχεδόν πλήρης θεραπεία.	Τα χαρτιά να απομακρυνθούν από το μελίσσι μετά από ένα μήνα. Διαφορετικά επηρεάζεται αρνητικά ο γόνος.
Μπενλειτ (Μπενομίλ) (Θρασυβούλου & συν. 1988).	1γρ/ 2 κιλά σιρόπι. Τροφοδότηση 1/2 κιλό σιρόπι4 φορές/ 7 ημέρες.	Περιορισμένη θεραπεία.	Η ασθένεια εμφανίζεται σύντομα μετά τη διακοπή της θεραπείας. Ο γόνος δεν επηρεάζεται.
Πυροθειώδες νάτριο, Βενζοικό νάτριο, Σαλικυλικό νάτριο, Προπιονικό κάλι (Θρασυβούλου & Γούναρη 1988).	Σε αναλογία 7:2:2:2 γρ. ενσωματώνονται σε 1 Kg ζαχαροζύμαρο    Τα μελίσσια τροφοδοτούνται για ένα περίπου μήνα.	Σχεδόν πλήρης θεραπεία.	Η ασθένεια εμφανίζεται ένα μήνα μετά τη διακοπή της θεραπείας. Δεν παρατηρείται δυσμενής επίδραση στο γόνο.
Σορβικό οξύ και προπιονικό νάτριο (Nerson and Gochaner 1982.)	Από 2 γρ. σε 1 Kg ζαχαροζύμαρο. Τροφοδοτούνται τα μελίσσια για ένα μήνα.	Η προσβολή μειώνεται κατά 50%.	Δε δημιουργεί προβλήματα στο γόνο.
Νυστατίν (Λιάκος, 1988).	2 εκατ. Διεθνείς μονάδες Νυστατίν σε 100 γρ. Ζάχαρη άχνη. Σκονίζονται τα μελίσσια 4 φορές ανά 7 ημέρες.	Δεν υπάρχουν πειραματικά στοιχεία.	Δεν υπάρχουν πληροφορίες. Εγκεκριμένο στη Ρουμανία.
Υoucoluck-A (Tawara, 1991).	Έτοιμο σκεύασμα. Χρησιμοποιείται σύμφωνα με τις οδηγίες της παρασκευάστριας εταιρείας.	Αποτελεσματικό.	Προκαλεί αναστάτωση του μελισσιού και πιθανόν θανάτους βασιλισσών Εγκεκριμένο στην Ιαπωνία.

Εγώ προσωπικά προτείνω τα μακροπρόθεσμα μέτρα τα οποία εξαλείφουν το πρόβλημα χωρίς να κάνουμε χρήση χημικών μέσων.